نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

اجلاس قرآنی مدیران کل ادارات استان آذربایجان شرقی روز یکشنه 16 اسفند 94 به میزبانی بنیاد شهید و امور ایثارگران و با حضور 80 نفر از مدیران کل برگزار گردید.

معاونت فرهنگی و امور اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران استان گیلان در مورخه 15 لغایت 20 اسفند 1394 اقدام به برگزاری نمایشگاه آثار هنری شهدای هنرمند خواهد نمود

در تمام جوامع بشري،ارزش هايي وجود دارد كه بنيان اصلي فرهنگ آن جامعه را شكل مي دهند. اهميت و جايگاه اين ارزشها به گونه اي است كه هر ملتي، هويت و حيات اجتماعي و سياسي خود را در پايبندي و احترام به آنها و انتقال كامل آن به نسلهاي آينده مي داند. سرزمين پاك ايران نيز بيش از هر جاي ديگر، مفتخر به داشتن ارزش هاي والا و اصيلي است كه نمونه آن را در كمتر جايي مي توان يافت. فرهنگ ايثارو شهادت يكي از ارزشهاست كه همزمان با تاريخ اين سرزمين شكل گرفته است وهميشه از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده است. امروز در جامعه ي ما اين حقيقت والا، شناخته شده و پذيرفته شده است كه مردن به خاطر آرمان ها و هدف هاي والايي كه در جان آدمي ريشه دوانده و به فرهنگ تبديل شده است، زنده كردن آنهاست.

در پيشگاه خداوند سبحان حمد و شكر بجا مي آوريم كه نعمت تاسيس جمهوري اسلامي را تحت زعامت و رهبري امام خميني(ره) بر ما ملت ايران مقرر فرمود؛ از مديريت سازمان آموزش و پرورش فارس و همه ي برگزار كنندگان «نخستين همايش علمي فرهنگ ايثار و شهادت» سپاس گزاريم. سلام و درود خداوند بر شهيدان با فضيلتي كه قلم و بيان از بازگويي كرامتشان كوتاه است، عزيزاني كه بر مقتداي خود پيامبر بزرگ اسلام(ص) در جهت تهذيب و تربيت نسل انسان هاي با كرامتي چون خود اقتدا كردند. بهشت برين شايسته و برازنده ي شهيداني باد كه جان شيرين خويش را بر ره مقصود نهادند و حقا بايد آفرين گفت بر دامان پر مهر و محبت پدران و مادراني كه با گوهر جان شيرين خويش چنين رادمرداني را تربيت كردند و در جهت سيرالي الله سوقشان دادند تا شمع محفل بشريت باشند آفرين گفت كه بنا به فرموده ي باغبان لاله ها، همه ي اقتدار و عظمت اين نظام الهي و مقدس و همه افتخارات حال و آينده جهان اسلام رهين همت بلند آنهاست. نوشتار حاضر در زمينه ي «مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت» تهيه و تنظيم گرديده است. تداوم جريان بيمه كننده ي ياد و راه عاشورا و ترويج و توسعه ي «فرهنگ و ايثار و شهادت» در اين كشور بيدار و پايدار كه بر محور ولايت اين بيداري و پايداري را كسب و حفظ كرده هدف اين نوشتار است.

اين مقاله، كوششي جهت تبيين و تشريح شاخص ها و مؤلّفه ها در جرگة ايثارگري و شهادت است. بدون شك، فرهنگ ايثارگري با همة عزّتمندي هايي كه با خود به همراه دارد، در يك برهه اي به دلايل مختلف، قداست و جايگاه آن به بوتة فراموشي سپرده شد؛ امّا در يك طرفه العين روش ها و منش هاي دولت مردان، رنگ ايثارگري به خود گرفت و روز به روز بر دامنة ارزش ها و رشادت طلبي هاي طلايه داران كوي عزّت و شهادت افزوده گشت. در اين راستا، شناختن موانع در اين مكتب ارزشي كمتر از خود شهادت طلبي و ايثارگري نيست. ضرورت شناسايي آسيب هاي مختلف در جرگة ايثارگري منجر به دوام و بقا كوشش ها و تلاش هاي ايثاگران در عرصه هاي مختلف مي شود. فرهنگ ايثارگري، شاخص هاي رفتاري مطلوب و ايده آل دارد كه هر جامعه اي خواهان آن است. اين نوع فرهنگ را در مقام نشر نبايد از آن قشر خاصّي بدانيم؛ بلكه تا آنجا كه ممكن است مخاطبان آن بايد عموم مردم باشند. هرچند ايثارگران به صورت عمليّاتي قشر منحصر و محدودي هستند، فرهنگ ايثارگري مخاطب عام دارد. در اين مقاله از روش تحقيق ميداني و كتابخانه اي استفاده شده است كه به علّت محدوديّت از بخش ميداني آن صرف نظر نموديم. محقّقان با نگاه محقّقانه، قصد دارد تا با وانمود ساختن بخشي از آسيب ها و موانع پيرامون ايثارگري و ارائه نظريّه ها، راهكارها و پيشنهادها، گامي در جهت شناسايي نقاط ضعف مربوط به فرايندها و شاخص هاي ايثارگري بردارد.

پژوهش حاضر با هدف سنجش اثربخشي آثار گرافيك محيطيِ به كار رفته در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در سطح شهر مشهد به انجام رسيده است و روش مورد استفاده جهت دست يابي به هدف مذكور، برمبناي روش اسنادي و تكنيك تحليل محتواي آثار توسط داوران ذي صلاح مي باشد. به دليل اهميتِ هزينه اي و راهبرديِ برخي از آثار نسبت به ساير توليدات گرافيكِ محيطي، پرداختن كيفي به آن دسته از آثار (ازجمله تصاوير ديواري و بيلبوردهاي اجراشده توسط بنياد شهيد) را به دنبال تهيه ي فهرستي از كارهاي انجام شده برگزيديم و در ادامه به ارزيابي عميق و كيفي، توسط داوران پرداختيم. ارزيابي هاي انجام شده در چهار محور بيروني، دروني(تصويري-نوشتاري)، محتوايي و نحوه ي تأثير بر مخاطب صورت پذيرفت. در بين آثار مورد مشاهده، بيش ترين مطلوبيتِ ارزيابي بيروني را تصوير ديواري دبيرستان حكمت؛ بيش ترين مطلوبيتِ ارزيابي دروني را (هم به لحاظ نوشتاري و هم تصويري) بيلبورد ميدان شهيد فهميده و بيش ترين هم خواني عوامل به كاررفته و مفاهيم القاشده را بيلبورد تقاطع دوم بهشت رضا(ع) داشته است. ازجمله بيش ترين محتواهاي القاشده «توجه به معنويات در زندگي»، «مقاومت در مقابل دشمنان» و «رفتن به سوي كمال» بوده است. تعداد 8 اثر حايز توان ايجاد باور در مخاطب، 8 اثر داراي توان تحريك عاطفيِ مخاطب و در پايين ترين سطح تأثيرگذاري، از منظر داوران 4 اثر تنها توان آگاهي رساني به مخاطب را داشتند.

هميشه وقتي سخن از ايثار و شهادت به ميان مي آيد، قلم ها و بيان ها از توصيف آن در مي مانند. سخن گفتن در باب « ايثار و شهادت» آسان نيست و از سوي ديگر نمي توان از آن نيز گذشت و به سكوت گذراند. وقتي سخن از ايثار و شهادت طلبي ها و ارزش هاي بروزيافته در دوران افتخارآفرين پيروزي انقلاب و به ويژه دوران ماندگار و غرورآفرين هشت سال دفاع مقدس به ميان مي آيد، زبان آدمي مقفول مي شود كه چه بگويد و چه بنويسد. به ياد داريم كه بنيان گذار كبير انقلاب اسلامي وقتي به مواردي از اين دست مي رسيد، عنان قلم از كف مي نهاد و خطاب به قلم نهيب مي زد كه «ما را چه رسد؟» وقتي چون اويي در اين مقوله به عبارت «ما را چه رسد» مي رسد، بر اين كمترين ها روا است كه بگوييم مارا چه رسد كه در اين مقوله سخن گوييم. اما چه كنيم: اين قدر هم گر نگويم اي سند شيشه ي دل از ضعيفي بشكند نمي توان به سكوت گذراند و اين مقوله ي مهم و انساني را فروگذاشت كرد. در اين عرصه به قدر تشنگي مان وارد شده ايم و آب طلبيده ايم. زيرا: آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگي بايد چشيد. اما چه مي توان كرد؟ فرورفتن در دريا و غوطه ورشدن در اين اقيانوس بي كران، غرق شدني را به دنبال دارد. اگر آب هم بچشي، تشنه تر شدن را به ارمغان خواهد آورد. مقوله ي پر رمز و راز و انساني « ايثار و شهادت»، آدمي را به وادي شور و شعور انسان كامل مي كشاند كه تو گويي دست نايافتني است. بگذريم. از سوي ديگر، نوشتن از «نقش و وظيفه ي زن» در اين ميان؛ اين آينه ي جمال و جلال الهي و مظهر عطوفت و لطافت رحماني، چنان پر رمز و راز است كه نوشتن در اين باره، اگرچه جذاب است، اما هرگز آسان نيست. خداوندي و مظهر زيباي آفريدگاري در ميان است و هم مقوله ي پيچيده و تودر توي « ايثار»؛ اين ارزش برجسته ي آسماني در موجود زميني به نام انسان! اما به هر حال، تأمل پيرامون هر دو موضوع ضرورت دارد. مي توان در اين باره تأمل كرد و به اندازه ي توان و فرصت در اين باره نوشت. نتوانستيم از اين موضوع زيبا و به غايت جذاب چشم پوشي كنيم. آنچه در پي مي آيد، حاصل تأملاتي اجمالي پيرامون اين دو مقوله ي پيچيده و سرشار از رمز و رازهاي ناگشوده است.

زيباشناسي در لغتنامه دهخدا به شناخت زيبايي اطلاق شده است و آن رشته اي از روانشناسي است كه هدف آن جمال و هنر است و درباره مجموعه انفعالات و احساسات دروني و زيبايي و زشتي است. زيبايي ها به دو بخش عمده مادي و معنوي تقسيم مي شوند و زيبايي شناسي در فرهنگ ايثار و شهادت؛ يعني عبور از خود و به خدا رسيدن، و تماشاگر جلوه حق بودن و نظر به وجه الله. هر آنچه رنگ خدايي داشته باشد، زيباست وآنچه در تعاريف از نوع پديدارشناسي باشد، احتياج به آرايه ندارد. اهداف انجام اين تحقيق، تبيين زيبايي هاي فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه جامعه علمي و دانشگاهي، بررسي وجه مشترك آنان از تعاريف و خاطرات جبهه و جنگ، بررسي راهكارهاي ترسيم و ارائه زيبايي هاي فرهنگ ايثار و شهادت و نقش جامعه علمي در ارائه اين فرهنگ است. آسيب شناسي روش هاي فعلي در ترويج زيبايي هاي فرهنگ ايثار و شهادت، و بررسي لزوم وجود واحد درسي دانشگاهي مرتبط با فرهنگ ايثار و پايداري و جايگاه فعلي زيبايي¬هاي فرهنگ ايثار و شهادت از ديگر اهداف اين تحقيق بوده است. لزوم تشكيل اتاق فكر براي به توافق رسيدن بر سر كليد واژه¬ها و كاركردي نمودن آنها، معجزه قلم و قدرت هنر در به تصوير كشيدن و ترسيم ارزش هاي جبهه و جنگ، فرا مكان و فرازماني بودن تأثير واقعيت هاي جبهه و جنگ به دور از هرگونه مغالطه كاري و تفريط و افراط و آشنايي با ادبيات جوانان امروزي، از ديگر ديدگاه هاي مشترك جامعه آماري است. كه بسترساز پذيرش زيبايي هاي فرهنگ ايثار و شهادت از طرف جامعه جوان كنوني است. روش تحقيق در اين پژوهش، استفاده از پرسشنامه بود كه در آن ده پرسش درزمينة زيبايي¬هاي فرهنگ ايثار و شهادت مطرح شد كه پنج پرسش به صورت مشترك و بقيه متناسب با موقعيت فردي و اجتماعي جامعه آماري است. شايان ذكر است كه جامعه آماري در اين تحقيق بيست نفر بوده اند كه وجه مشترك همة آنها در درجه اول؛ علمي و دانشگاهي بودن آنها و در درجه دوم؛ آشنا بودن با مسايل و امور مرتبط با فرهنگ ايثار و شهادت بوده است. نتايج اين تحقيق نشان داد كه متأسفانه برخي موارد جايگاه ترويج زيبايي¬هاي فرهنگ ايثار و شهادت، با جايگاه واقعي و متناسب با فرمايش هاي مقام معظم رهبري و بزرگان عرصه فرهنگ، علم و هنر و نيز فرصت هاي موجود در اين زمينه فاصله دارد و يا به قولي گاهي زياد فكر كردن نشانه آدمهاي بي حال و بي رمق است كه جربزه كار كردن ندارند؛ مثل برخي كه نمي خواهند براي ارزش دادن به جنگ و انقلاب به رغم امكانات و سرمايه هاي مادي و معنوي موجود- هزينه اي بپردازند؛ چه رسد به اينكه بخواهند زيبايي هاي فرهنگ ايثار و شهادت را كه ريشه عميق فلسفي، عرفاني، اخلاقي، اجتماعي و الهي در فرهنگ زيباي عاشوراي 61 هجري دارد و مصداق بارز جمله بزرگ بانوي صبر و استقامت زينب كبري(س)،"ما رايتُ الّا جَميلاً " است، به تصوير بكشند.

بي شك شوراهاي اسلامي شهر و روستا از مهمترين دستاوردهاي انقلاب اسلامي و بارزترين نهاد مشاركت مردم در يك نظام دموكراتيك و در چارچوب قانونمند نظام اسلامي مردم ايران است