بررسی وضعيت فعاليت‌هاي ورزشي جانبازان و راه‌كارهاي جذب آن‌ها به ورزش در استان اردبيل

1. بيان موضوع

محققين و متخصصين تربيت بدني و علوم ورزشي، براي تأمين و حفظ سلامتي، انجام فعاليت‌هاي بدني و ورزشي را توصيه مي‌کنند. اسلام براي صحت و سلامتي، ارزش و اهميت ويژه‌اي قايل بوده و از اين‌رو، فقه و سنّت اسلامي، در اين مورد مطالب و دستورالعمل‌هاي فراواني دارد. در اسلام، احاديث و رهنمودهاي فراواني از بزرگان دين، جهت حفظ صحّت و تقويت بدن و پرداختن به آن وجود دارد؛ ازجمله مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود: «الصّحّه افضل‌النّعم»؛ يعني، صحت و سلامتي، از هر نعمت ديگري بهتر و ارزشمندتر است. «المؤمن‌القويّ، خير و احبّ من‌المؤمن‌الضّعيف»؛ يعني، مؤمني که قوي و نيرومند باشد، در نظر من از مؤمني که ضعيف باشد، بهتر و دوست داشتني‌تر است.

در اين راستا، پژوهش حاضر، به بررسی وضعيت فعاليت‌هاي ورزشي جانبازان و راه‌كارهاي جذب آن‌ها به ورزش در استان اردبيل مي‌پردازد. لذا، براساس اهداف تعيين‌شده، سؤالات تحقيق مطرح گرديد:

1. وضعيت فعاليت ورزشي جانبازان(به‌تفكيك جانبازان شيميايي، قطع عضو، قطع نخاع وجانبازان اعصاب وروان) چه‌گونه است؟

2. موانع و مشكلات موجود در راه انجام فعاليت‌هاي ورزشي جانبازان(به‌تفكيك جانبازان شيميايي، قطع عضو، قطع نخاع و جانبازان اعصاب وروان)، از ديدگاه مسؤولين بنياد، مربيان و خود جانبازان كدامند؟

3. راه‌كارهاي جذب جانبازان(به‌تفكيك جانبازان شيميايي، قطع عضو، قطع نخاع و جانبازان اعصاب وروان) از ديدگاه مسؤولين بنياد و مربيان كدامند؟

4. نقش عوامل فيزيكي، تجهيزات، فني، سازماني وخانوادگي در جذب جانباز به ورزش، به چه ميزان مي‌باشد؟

2. ادبيات پژوهش

برخي از تحقيقات، فعاليت ورزشي را هم‌چون فعاليت‌هايی كه افراد در طول هفته در خانه يا بيرون از آن انجام مي‌دهند در نظر مي‌گيرند و با تقسيم آن‌ها به دو دسته‌ي فعال و غيرفعال، افرادي را كه شرايط فعاليت‌هاي ورزشي سبك‌منظم و شديد‌منظم را ندارند، جزو گروه غيرفعال طبقه‌بندي مي‌كنند. هم‌چنين، براي تعيين نوع ورزش(سبك‌منظم و شديدمنظم) تعداد دفعات ورزش در هفته و مدت ورزش در هر نوبت و حالتي كه افراد در اثر ورزش پيداكرده‌اند، مورد سنجش قرار گرفته است(نيكپور و ديگران،1385: 207). در تحقيق «پورسلطاني» درخصوص ورزش جانبازان و معلولين ورزشكار و غيرورزشكار؛ فعاليت ورزشي، به‌ميزان پرداختن به فعاليت بدني در طول هفته در پنج سطح(هرروز، يك‌روزدرميان، هفته‌اي دوبار، هفته‌اي يك‌بار و نامنظم) پرداخته شده است. نتايج اين تحقيق، نشان مي‌دهد كه 4/50درصد از نمونه‌، فعاليت ورزشي نداشته و از بين 6/49درصد افرادي كه فعاليت ورزشي داشته‌اند، 4/12درصد به‌صورت هرروز، 3/27درصد يك‌روز درميان، 8/27درصد هفته‌اي دوبار، 6/7درصد هفته‌اي يك‌بار و8/24درصد به‌طور نامنظم، فعاليت ورزشي داشته‌اند (پورسلطاني، 1382). ازسوي ديگر، شناخت موانع و مشکلات موجود و تقليل و حذف اين موانع، ما را در جهت رسيدن به هدف هدايت خواهد کرد. برخي از تحقيقات انجام‌شده درخصوص ورزش جانباز، نشان مي‌دهد که رفت‌وآمد ورزشکاران، فقدان امکانات و تجهيزات ورزشي و نيز نداشتن مربي و ترس از آسيب بدني، جزو موانع و مشکلات موجود اين عزيزان در امر فعاليت ورزشي بوده است(معين نعمتي،1379).

در تحقيق حاضر، هر نوع فعاليت بدني شامل حركت بدني ايجادشده به‌وسيله‌ي عضلات اسكلتي در نتيجه‌ي هزينه‌ي انرژي كه فرد با استفاده از يك رشته‌ي ورزشي يا تفريحي(معلولين و جانبازان) در زمان فراغت انجام مي‌دهد فعاليت ورزشي گفته مي‌شود كه براي تعيين آن، تعداد دفعات ورزش در هفته و مدت ورزش در هر نوبت تمرين، پرسيده شده است. هم‌چنين، در اين تحقيق، شکل پرداختن به اجراي ورزش (فردي منظم، فردي نامنظم، تيمي منظم، تيمي نامنظم)، نوع ورزشي که در آن فعاليت مي‌کنند، ميزان شرکت در مسابقات ورزشي در سطوح مختلف، مکان ورزشي مورد استفاده(مکان‌های ورزشی است که توسط بنياد شهيد و امورايثارگران آماده و سازمان‌دهی شده يا مکان‌های ورزشی که توسط اداره يا سازماني كه در آن مشغول به‌كار هستند سازمان‌دهی شده، اماكن عمومي يا سالن‌هاي ورزشي عمومي)، نوع ورزش(حرفه‌اي، غيرحرفه‌اي)، نوع رشته‌ي ورزشي مورد علاقه‌ي جانبازان براساس نوع جانبازي) شيميايي، قطع نخاع، داراي مشكلات حسي و حركتي، قطع عضو، نابينا، اعصاب وروان، يک‌چشم، اعصاب و روان و شيميايی و ساير موارد جانبازی) در بين جانبازان بالاي 25درصد در سطح استان اردبيل، مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

به‌همين منظور، در تحقيق حاضر عواملي که مي‌توانند در جذب جانبازان نقش مهمي داشته باشند، از سه بُعد مورد بررسي قرار گرفته است؛ بُعد اول: از ديدگاه خود جانبازان و ارزيابي آن‌ها از اين عوامل در وضعيت فعلي، بُعد دوم: براساس نظرات و ديدگاه مسؤولين و کارشناسان ورزش بنياد و بُعد سوم: از نقطه نظرات مربيان متخصص که با فعاليت‌هاي ورزشي جانبازان درگير بوده و وظيفه‌ي تمرين و آموزش اين عزيزان را برعهده داشته‌اند.

درمجموع، اهداف اجراي اين تحقيق عبارتند از:

- بررسی نوع فعاليت ورزشي جانبازان(به‌تفكيك جانبازان شيميايي، قطع عضو، قطع نخاع و جانبازان اعصاب و روان)

- تعیین موانع و مشكلات موجود در راه انجام فعاليت‌هاي ورزشي جانبازان(به‌تفكيك جانبازان شيميايي، قطع عضو، قطع نخاع و جانبازان اعصاب و روان)

- تعیین راه‌كارهاي جذب جانبازان به ورزش، از ديدگاه خودشان، براساس ميزان ارزيابي جانبازان از نقش عوامل فيزيكي و تجهيزات، عوامل فني، عوامل سازماني و عوامل خانوادگي و ميزان علاقه و فعاليت در رشته‌ي ورزشي مورد نظر برحسب نوع جانبازي

- تعیین راه‌کار‌هاي جذب جانبازان به ورزش از ديدگاه مسؤولين ورزش بنياد شهيد و امور ايثارگران و مربيان ورزش جانبازان

3. روش‌شناسي تحقيق

تحقيق حاضر كه با استفاده از روش پيمايش اجرا شده‌است؛ تحقيقي كاربردي مي‌باشد؛ يعني، براي كاهش عوامل منفي اثرگذار بر ميزان فعاليت ورزشي جانبازان و نيز جهت تقويت عوامل مثبت در اين زمينه، راه‌كارهاي اجرايي پيشنهاد مي‌شود. جامعه‌ي آماري اين پژوهش، شامل كليه‌ي جانبازان بالاي 25درصد(به‌تفكيك نوع جانبازي شامل: قطع عضو، قطع نخاع، نابينا، شيميايي، يک چشم، اعصاب و روان، مشکلات حسي و حرکتي، شيميايي و اعصاب و روان و ساير جانبازي)ساكن استان اردبيل در سال 1386 مي‌باشد كه تعداد آن‌ها 2840نفر بوده است. در اين تحقيق، براي انتخاب نمونه، از شيوه‌ي نمونه‌گيري طبقه‌اي تصادفي استفاده شده است؛ بدين‌صورت كه كليه‌ي جانبازان براساس نوع جانبازي طبقه‌بندي شده و از هر طبقه، ازطريق تخصيص به نسبت، تعداد نمونه‌ها مشخص و سپس به‌طور تصادفي انتخاب شدند. درنهايت، حجم نمونه‌ي مورد نظر 340نفر تعيين شد.

جمع‌آوري داده‌ها نيز ازطريق پرسش‌نامه‌ي محقق‌ساخته و مصاحبه صورت گرفته است؛ بدين‌ترتيب كه متغير عوامل فردي به‌وسيله‌ي پرسش‌هاي بسته در سطوح اسمي (نوع جانبازي، وضعيت اشتغال و وضعيت تأهل) و سطوح فاصله‌اي با پرسش‌هاي باز(سن) اندازه‌گيري شده است. براي متغيرهاي ميزان ارزيابي جانبازان از نقش عوامل فيزيكي و تجهيزاتي، فني، سازماني و خانوادگي و مشكلات و تنگناهاي فعاليت ورزشي از ديدگاه جانبازان، پس از تعريف وانتخاب معرف‌هاي مناسب، هر يك از متغير‌ها، در قالب گويه‌ها و سؤالاتي كه برمبناي طيف ليكرت تنظيم شده است، مورد سنجش قرار گرفتند؛ البته، براي سنجش اعتبار، از نظر اساتيد و محققان استفاده شده است(اعتبار صوري) و با استفاده از آزمون آلفاي كرونباخ و حذف گويه‌هاي نامناسب، روايي سؤالات مورد بررسي قرار گرفت. هم‌چنين جهت اطلاع از ديدگاه مسؤولين ورزش بنياد و مربيان ورزش جانبازان از مصاحبه‌ي متمركز(تمركز مصاحبه‌گر بر تجربه‌اي معين و آثارآن كه پيشاپيش مي‌داند چه عناوين و پرسش‌هايي را مي‌خواهد در برگيرد) استفاده شد(ميلر،150:1380).

4. يافته‌هاي پژوهش

4-1. ميزان انجام فعاليت ورزشی

بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه 7/14درصد از جانبازان، در طول هفته، به‌هرنحوی دارای فعاليت ورزشی بوده‌اند؛ در مقابل، 3/58درصد بیان کرده‌اند که در طول هفته هيچ‌گونه فعاليت ورزشی نداشته‌اند.

جدول شماره‌ي 1: توزيع فراواني پاسخ‌گويان، برحسب فعاليت ورزشی در طول هفته

4-2. ميزان دفعات پرداختن به فعاليت ورزشی

ميزان دفعات پرداختن به فعاليت‌هاي ورزشي در طول هفته در بين جانبازانی که در طول هفته فعاليت ورزشی داشته‌اند، ازطريق پنج گزينه‌ي: هرروز، يک‌روزدرميان، هفته دو‌بار، هفته‌ای يک‌بار و نامنظم اندازه گيری شده است. نتايج مندرج در جدول شماره‌ي 2، نشان مي‌دهد كه از بين 142نفر پاسخ‌گو، 5/29درصد به‌صورت هرروز، 31درصد يک‌روزدرميان، 8/21درصد هفته‌ای دوبار، 7/7درصد هفته‌ای يک‌بار و 9/9درصد در طول هفته به‌صورت نامنظم فعاليت ورزشی دارند.

جدول شماره‌ي 2: توزيع فراواني جانبازان، برحسب دفعات پرداختن به فعاليت ورزشی

4-3. شيوه‌ي پرداختن به فعاليت‌هاي ورزشي

شيوه‌ي پرداختن به اجرای ورزش به‌صورت فردی منظم، فردی نامنظم، تيمی منظم و تيمی نامنظم، مورد سنجش قرار گرفته است. نتايج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد كه از بين 142نفر پاسخ‌گو، 4/51درصد به‌صورت فردی منظم، 7/14درصد به‌طور فردی نامنظم، 31درصد به‌شيوه‌ي تيمی منظم و 9/2درصد به‌صورت تيمی نامنظم تمرين می‌کنند.

جدول شماره‌ي 3: توزيع جانبازان، برحسب شيوه‌ي پرداختن به فعاليت‌هاي ورزشي

4-4. رشته‌ي ورزشی مورد علاقه‌ي جانبازان ورزشكار

ميزان علاقه به رشته‌ي ورزشی در بين جانبازاني كه در طول هفته ورزش مي‌كردند، براساس نوع جانبازي(قطع عضو، قطع نخاع، شيميايي، داراي مشكلات حسي و حركتي) و محدود به رشته‌هاي فعال در استان، شامل: واليبال نشسته، بسكتبال با صندلي چرخ‌دار، گلبال، تيراندازي، تنيس روي ميز، بدن‌سازي، وزنه‌برداري، دوميداني(رشته‌هاي مخصوص جانبازان) شنا و كوه‌نوردي و پياده‌روي مورد سنجش قرار گرفته است. براي اولويت‌بندي رشته‌هاي ورزشي مورد علاقه‌ي جانبازاني كه داراي فعاليت ورزشي هستند، آن‌ها را براساس بيش‌ترين تكرار از سوي جانبازان مرتب كرديم؛ نتايج نشان داد كه رشته‌هاي مورد علاقه‌ي جانبازان ، به‌ترتيب عبارتند از:

1- پياده‌روي(2/42درصد) 2- آمادگي جسماني (2/30درصد) 3- وزنه‌برداري (6/17درصد) 4- تنيس روي ميز (17درصد) 5- فوتبال(14درصد) 6- دوميداني (3/13 درصد) 7- شنا(12درصد) 8- كوه‌نوردي(5/10درصد) 9- واليبال نشسته(04/7درصد) 10- بسكتبال با صندلي چرخ‌دار(5/3درصد) 11- تيراندازي(4/1درصد).

4-5. رشته‌ي ورزشی مورد علاقه‌ي جانبازان غيرورزشكار

در اين پژوهش، به‌منظور رتبه‌بندي علاقه‌مندي جانبازان غيرورزشكار به رشته‌هاي ورزشي موجود، ورزش‌هاي مورد علاقه‌ي آنان مورد سنجش قرار گرفت. اولويت علاقه‌ي اين گروه از جانبازان به رشته‌هاي ورزشي موجود، (براساس ميانگين 0 تا 3) به‌ترتيب عبارتند از: 1- پياده‌روي(برابر با 8/2) 2- كوه‌پيمايي(برابر با 2) 3- تير‌اندازي (برابر با 2) 4 - آمادگي جسماني(برابر با 8/1) 5- فوتبال(برابر با 4/16) 6 - شنا(برابر با 2/1) 7 - تنيس روي ميز (برابر با 1) 8- دوميداني(برابر با 9/0) 9- وزنه‌برداري(برابر با 7/0) 10- واليبال نشسته(برابر با 3/0)11- بسكتبال با صندلي چرخ‌دار(برابر با 2/0).

4-6. موانع و مشكلات فعاليت ورزشي در بين جانبازان

در بحث از موانع و مشكلات فعاليت ورزشي، يازده مورد براي جانبازان ورزشكار و غيرورزشكار در نظر گرفته شد؛ بدين‌ترتيب كه جانبازان ورزشكار به سؤال از موانع و مشكلات فعاليت ورزشي پاسخ گفتند و جانبازان غيرورزشكار، در پاسخ به علت اصلي امتناع خود از ورزش مواردي را برشمردند و درنهايت، رتبه‌بندي مشكلات بر اساس ميانگين به‌دست‌آمده بدين‌قرار است:

1- كمبود فضاها وسالن‌هاي ورزشي مناسب 2- پايين‌بودن وسايل و تجهيزات سالن‌هاي ورزشي 3- كمبود وسيله‌ي نقليه‌ي رفت‌وآمد 4- وجود مشكلات اقتصادي 5- ترس از آسيب و صدمه‌ي فيزيكي بدن 6- عدم اطلاع‌رساني و آگاه‌سازي دقيق از فعاليت‌هاي ورزشي 7- عدم توجه به مشوق‌هاي ورزشي از طرف مسؤولين 8- حجم بالاي فعاليت‌هاي فردي و مشغله‌ي زياد 9- عدم تنوع در رشته‌هاي ورزشي جانبازان در استان 10- عدم توجه به خانواده‌گرايي در ورزش جانبازان 11- وجود بيماري و مشكلات جسماني 12- عدم علاقه به ورزش.

4-7. رابطه‌ي نوع جانبازي با موانع فعاليت‌هاي ورزشي

در اين بخش، هر يک از مشکلات براساس نوع جانبازی دسته‌بندي شد و طبق مقدار ميانگين به‌دست‌آمده مورد مقايسه قرارگرفت. يافته‌هاي مندرج در جدول شماره‌ي4، نشان مي‌دهد كه مشکل كمبود وسيله‌ي نقليه‌ي رفت‌وآمد، به‌ترتيب برای جانبازان اعصاب و روان، قطع عضو و شيميايی، ترس از آسيب و صدمه‌ي فيزيكي بدن برای جانبازان قطع عضو و اعصاب و روان، پايين بودن وسايل و تجهيزات سالن ورزشي برای اعصاب و روان، قطع عضو، عدم توجه به خانواده‌گرايي در ورزش جانبازان با ميانگين کم‌تر برای قطع عضو به‌دليل نياز اين جانبازان به همراه جهت انجام ورزش، عدم تنوع در رشته‌هاي ورزشي برای قطع عضو، عدم توجه به مشوق‌هاي ورزشي ازسوي مسؤولين برای جانبازان قطع عضو و اعصاب و روان، وجود بيماري و مشكلات جسماني برای جانبازان يك چشم، عدم اطلاع‌رساني و آگاه‌سازي از برنامه برای قطع عضو و اعصاب و روان و وجود مشكلات اقتصادي برای جانبازان اعصاب و روان، قطع عضو و شيميايی مي‌باشد.

درمجموع، بيش‌ترين موانع براي جانبازان براساس نوع جانبازی، شامل: جانبازان قطع عضو، اعصاب و روان، شيميايی، يک چشم، ساير و در پايان مشکلات حسی و حرکتی گزارش شده است.

جدول شماره‌ي 4: ميانگين موانع فعاليت‌هاي ورزشي، برحسب نوع جانبازی

مطابق نتايج جدول شماره‌ي5، از بين يازده مشکل مطرح‌شده، تنها در دو مورد، موانع فعاليت‌هاي ورزشي(كمبود فضاها و سالن‌هاي ورزشي مناسب، حجم بالاي فعاليت‌هاي فردي و مشغله‌ي زياد) براساس نوع جانبازی معنادار نبوده؛ ولي در مقابل ساير موارد، رابطه‌اي معناداری وجود دارد.

جدول شماره‌ي 5: نتايج آزمون خي‌دو، درمورد موانع فعاليت ورزشي، برحسب نوع جانبازي

4-8. عوامل مختلف در جذب جانبازان به فعاليت‌هاي ورزشي

در بررسي عوامل مختلف براي جذب جانبازان به فعاليت‌هاي ورزشي، به نقش عوامل خانوادگی، فيزيکی و تجهيزاتی، عوامل فنی و عامل سازمانی توجه شده و آزمون t تک‌نمونه، براي آزمون معناداری مورد استفاده قرارگرفته است. طبق نتايج به دست آمده، مقدار آزمون[1] را عدد 3(ميانگين مفهومي) انتخاب می‌کنيم و دليل اين امر، ميانگين توزيع فراوانی مورد انتظار، برای پنج عدد (يک تا پنج) رتبه‌های درنظر گرفته شده می‌باشد. نتايج اين آزمون، برای چهار عامل مورد نظر، معنادار است.

جدول شماره‌ي 6: نتايج آزمون t تک‌نمونه‌اي، پيرامون عوامل جذب فعاليت‌هاي ورزشي

5. نتيجه‌گيري

طبق بررسي صورت‌گرفته، 58درصد از جانبازان، درزمينه‌ي فعاليت‌هاي ورزشي، غيرفعال و در مقابل 42درصد، فعال مي‌باشند. اين آمار، با تحقيق پورسلطاني زرندي در سال 1382 با عنوان مقايسه‌ي سلامت عمومي جانبازان و معلولين جسمي ورزشکار و غيرورزشکار ايران كه نشان مي‌دهد 4/50درصد از نمونه، فعاليت ورزشي نداشته و6/49درصد فعاليت ورزشي داشته‌اند، تقريباً هم‌خواني دارد. 80درصد از افرادِ داراي فعاليت ورزشي، بيش از دو جلسه تمرين داشته‌اند؛ به‌عبارتي، تقريباً 33درصد(يک‌سوم) از کل جانبازان نمونه‌ي آماري، در طول هفته، داراي فعاليت ورزشي مرتب بوده‌اند؛ البته اين موضوع، به‌معناي انجام ورزش به‌صورت قهرماني و تمرين براساس آمادگي براي انجام مسابقه نبوده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه حدود 70درصد در هيچ مسابقه‌اي شرکت نداشته و 80درصد نيز در هيچ مسابقه‌اي مدال کسب نکرده و بيش از 80درصد هيچ انگيزه‌اي براي کسب مدال نداشته‌اند و بيش از 65درصد براي فعاليت ورزشي از اماکن عمومي و سالن ورزشي عمومي استفاده مي‌کنند. بنابراين، براي جانبازاني که فعاليت ورزشي داشته‌اند، درنظرگرفتن اين نکته اهميت زياد دارد که بيش‌تر آن‌ها، به ورزش قهرماني نپرداخته و انگيزه‌ي آنان نيز سلامت فردي و حفظ تندرستي و نشاط و آرامش‌پذيري است. هم‌چنين، اولويت عمده‌ي آن‌ها درزمينه‌ي فعاليت‌هاي ورزشي؛ پياده‌روي و آمادگي جسماني است.

در اين ميان، ورزش مورد علاقه‌ي جانبازاني كه در طول هفته فعاليت ورزشي نداشته‌اند مورد بررسي قرار گرفت كه ورزش‌هاي پياده‌روي، كوه‌پيمايي، تيراندازي و آمادگي جسماني، اشتراک زيادي با جانبازان ورزشكار داشت. درمورد ورزش تيراندازي، به‌دليل عدم امکانات و پاره‌اي از مشکلات درخصوص وسايل و تجهيزات موجود در سالن بنياد، اشتراك كم‌تر است. ورزش کوه‌پيمايي نيز براي جانبازان غيرورزشكار در اولويت دوم بوده است؛ درحالي‌که براي جانبازان ورزشكار در اولويت هشتم قرار دارد كه دليل آن را مي‌توان در ماهيت اين رشته جست‌وجو كرد که رشته‌اي همگاني بوده و نياز به همراهي و تشويق و راهنمايي ديگران دارد. چه‌بسا درصورت وجود بستر‌هاي لازم، افراد بيش‌تري به اين ورزش بپردازند. بنابراين، نخستين نکته در تبيين راه‌کار جذب جانبازان به ورزش، توجه به نوع ورزش مورد علاقه يا رشته‌ي ورزشي جانبازان است و پس از آن، درنظرداشتن تغيير شکل ورزش از بُعد قهرماني به ورزش غيرقهرماني(با انگيزه‌ي کسب سلامت و نشاط و حفظ سلامتي) که همه‌ي آن‌ها نشان از يک پتانسيل بسيار خوب براي ورزش همگاني دارند. نتايج تحقيق نيك‌پور و ديگران(1383) نيز، تمايل به ورزش‌هاي همگاني را در بين افراد نمونه نشان مي‌دهد كه در آن بيش‌تر به ورزش‌هاي پياده‌روي، دويدن، شنا، آمادگي جسماني و كوه‌نوردي مي‌پرداختند.

جهت تبين راه‌كارهاي جذب جانبازان به ورزش، بايستي نفش عوامل مختلف از ديدگاه خود جانبازان مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. بررسي ميانگين به‌دست‌آمده در بين چهار عامل(خانوادگي، تجهيزات و فيزيكي، فني و سازماني) نشان مي‌دهد كه در بين گويه‌ها، به‌ترتيب ميانگين اولويت اول: ايجاد و افزايش سالن‌هاي ورزشي جانبازان، تهيه‌ي بليط سالن‌هاي ورزشي، از قبيل: استخر، آب درماني و...(13/4)؛ اولويت دوم: برنامه‌ريزي دقيق براي استفاده‌ي بيش‌تر جانبازان از سالن‌ها و اطلاع‌رساني دقيق درمورد برنامه‌هاي ورزشي بنياد(07/4)، اولويت سوم: ارايه‌ي آموزش‌هاي ورزشي لازم از طرف مربيان(04/4)؛ اولويت چهارم: افزايش تجهيزات فضاهاي ورزشي جانبازان و افزايش مشوق‌هاي مالي به‌منظور جذب جانبازان به ورزش، تشويق به ورزش جانبازان از جانب خانواده، وسايل ورزشي مورد نياز متناسب با هر يك از ورزش‌هاي مورد علاقه‌ي جانبازان و وجود مربي متخصص جهت ورزش جانبازان(4)؛ اولويت پنجم: برگزاري مسابقات دوستانه، ورزش همگاني و وجود نيروي متخصص جهت ورزش جانبازان(89/3). اولويت ششم: توجه به زمان مناسب برگزاري مسابقات ورزشي و در اختيار قرار دادن زمان و فرصت از طرف خانواده براي ورزش(64/3) داراي نقش مهم در جذب جانبازان به ورزش از نظر خود جانبازان مي‌باشد. البته در تدوين برنامه‌هاي مدون براي ورزش جانبازان، درنظر گرفتن هر يك از موارد يادشده - با رعايت اولويت ذكر شده - امري ضروري به‌نظر مي‌رسد. مورد اول، ايجاد و افزايش سالن‌هاي ورزشي جانبازان، به‌عنوان عامل فيزيكي وتجهيزاتي، امري طبيعي و ضروري و از موارد اوليه در امر ورزش مي‌باشد. مورد بعدي از اولويت اول، تهيه‌ي بليط سالن‌هاي ورزشي از قبيل: استخر، آب درماني و... به‌عنوان عامل سازماني با مطالب مطرح‌شده در بند يك، هم‌خواني زيادي دارد. در واقع اين موضوع، به‌عنوان مهم‌ترين عامل از ديدگاه جانبازان مطرح شده است. نكته‌ي ديگري كه به‌عنوان دومين اولويت به‌لحاظ راه‌كار در جذب به ورزش از ديدگاه جانبازان ايفاي نقش مي‌كند(برنامه‌ريزي دقيق جهت استفاده‌ي بيش‌تر جانبازان از سالن‌ها و اطلاع‌رساني دقيق در مورد برنامه‌هاي ورزشي بنياد) هردو مورد به‌عنوان عامل سازماني، دليلي بر اهميت برنامه‌ريزي و اطلاع‌رساني جهت استفاده‌ي بهينه از امكانات ورزشي بنياد شهيد مي‌باشد كه از ديدگاه جانبازان نقش اصلي را بازي مي‌كند؛ چرا كه تنها حدود 20درصد از جانبازان داراي فعاليت ورزشي از امكانات سالن‌هاي ورزشي بنياد شهيد و امور ايثارگران استفاده مي‌كنند و چنان‌چه آمار جانبازان غير فعاليت ورزشي را به آن اضافه كنيم اين آمار به 5/8درصد مي‌رسد كه از اين تعداد، بيش‌ترشان تنها در دو ورزش تنيس روي ميز و آمادگي جسماني مشغول مي‌باشند.

از بين مشكلات و موانع يازده‌گانه‌ي مطرح‌شده، تنها چهار مورد(كمبود فضاها و سالن‌هاي ورزشي مناسب، پايين بودن وسايل و تجهيزات سالن ورزشي، كمبود وسيله‌ي نقليه‌ي رفت‌وآمد و وجود مشكلات اقتصادي) داراي ميانگين بالا(يعني عدد 3) مي‌باشند و بقيه‌ي موارد، كم‌تر از آن بوده است.

اگر بخواهيم مشكلات و موانع پيش روي جانبازان را براساس نوع جانبازي مورد تحليل قرار دهيم، نتايج نشان مي‌دهد كه دو مورد كمبود فضاها و سالن‌هاي ورزشي مناسب و وجود مشکلات اقتصادي، براساس نوع جانبازي، معنادار نبوده ولي در ساير موارد معنادار شده است. مقايسه‌ي آن با ديدگاه مسؤولين ورزش جانبازان كه يكي از مشكلات اساسي در رابطه با ورزش جانبازان را دور بودن سالن ورزشي بنياد شهيد و امور ايثارگران از مرکز شهر و عدم امکانات رفت‌وآمد براي جانبازان جهت حضور در تمرينات و فعاليت‌هاي ورزشي مطرح كرده بودند، هم‌خواني دارد. هم‌چنين، با مشكلات موجود در راه انجام فعاليت‌هاي ورزشي مطرح‌شده در تحقيق معين نعمتي(1379) كه به‌ترتيب: رفت‌وآمد ورزشكاران، كمبود فضاي ورزشي، نداشتن مربي، عدم مناسب‌سازي ورزشگاه و ترس از آسيب‌بدني را عنوان كرده است، هم‌خواني دارد.

منابع و مآخذ

1. پورسلطاني، حسين(1382)؛ مقايسه‌ي سلامت عمومي جانبازان و معلولين جسمي ورزشكارو غيرورزشكار ايران، پايان‌نامه‌ي دكتري رشته‌ي تربیت بدنی، دانشگاه تربيت معلم.

2. ثالثي، محسن(1372)؛ بررسي و مقايسه‌ي ويژگي‌هاي ساختاري و فيزيولوژيكي معلولين جسمي ورزشكار و غيرورزشكار، پايان‌نامه‌ي كارشناسي ارشد رشته‌ي تربیت بدنی، دانشگاه تربيت مدرس.

3. خورند، محمدتقي(1374)؛ بررسي سازگاري شخصيتي در دو گروه از جانبازان معلولين جسمي ورزشكار و غيرورزشكار، پايان‌نامه‌ي كارشناسي ارشد رشته‌ي تربیت‌بدنی، دانشگاه تربيت مدرس.

4. سعيديان، سيدرضا و كريم عليزاده(1382)؛ بررسي عوارض بي‌حركتي در جانبازان نخاعي استان خوزستان، مجله‌ي طب نظامي، ش 15، صص 18-25.

5. كلانترزاده، مجيد(1383)؛ مطالعه‌ي عوامل مؤثر بر ميزان رغبت دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه به انجام فعاليت‌هاي ورزشي در ساعات درس تربيت بدني و راه‌هاي افزايش آن، مجموعه‌مقالات چهارمين همايش علمي ورزش مدارس كشور تهران: انتشارت اداره‌ي كل تربيت بدني وزارت آموزش وپرورش، صص 215-248.

6. گل‌محمدي، بهروز(1372)؛ بررسي و مقايسه‌ي سطح عزت نفس معلولين ورزشكار و غيرورزشكار، پايان‌نامه‌ي كارشناسي ارشد، رشته‌ي مدیریت توان‌بخشی، دانشگاه تربيت مدرس.

7. نيكپور، صغري و ديگران(1385)؛ مقايسه‌ي فعاليت‌هاي ورزشي زنان و مردان شاغل در دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي‌درماني ايران، مجله‌ي داتشگاه علوم پزشكي ايران، دوره‌ي 13، صص 205-216.

8. معين نعمتي و علي حسين(1379)؛ بررسي عوامل مؤثر بر موقيت ورزشي ورزشكاران معلول جسمي موفق شهر تهران در ورزش‌هاي انفرادي از ديدگاه آنان، پايان‌نامه‌ي كارشناسي ارشد رشته‌ي مدیریت توان‌بخشی، دانشگاه علوم بهزيستي و توان‌بخشي.

9. ميرفتاح، فاطمه(1368)؛ ورزش معلولين، تهران: نشرايران، انتشارات دفتر تحقيقات و برنامه‌ريزي.

10. ميلر، جان(1382)؛ پيمايش تحقيقات اجتماعي، ترجمه‌ي هوشنگ نايبي، تهران: نشر ني.

11. نظم‌ده، كاظم(1380)؛ تأثير ورزش بر يك‌پارچه‌سازي اجتماعي افراد معلول، پايان‌نامه‌ي كارشناسي ارشد رشته‌ي مدیریت توان‌بخشی، دانشگاه علوم بهزيستي و توان‌بخشي.

12. ‌هاليس اف، فيت(1369)؛ تربيت‌بدني و بازپروري براي رشد وسازگاري معلولين، ج2، ترجمه‌ي محمدتقي منشي طوسي، انتشارات آستان قدس رضوي.

1. Coakley, Jay j.(1998); Sport in society, Mc.Graw-Hill international educations, 6^th edition

2. Singleton, R.A and Straits, B.C(1999); Approaches to Social Research, 3^rded. New York, Oxford University Press.

3. Scott, J.T(1966); Factor Analysis and Regression, Ecanometrica, Vol.34, No.3, pp:552-562.