کمری: نویسنده «عملیات فریب با نثر جلوه‌گری نکرده است/ ابداع سبک تازه‌ای برای روایت جنگ

به گزارش نوید شاهد به نقل از ایبنا، نشست بررسی کتاب «عملیات فریب» نوشته مرتضی قاضی با حضور علیرضا کمری، غلامرضا عزیزی، ریاست پژوهشکده اسناد آرشیو ملی، گلعلی بابایی، معصومه رامهرمزی و شماری دیگر از پژوهشگران و نویسندگان حوزه دفاع مقدس، ظهر امروز دهم آبان 1395 در محل این پژوهشکده برگزار شد.

علیرضا کمری در این نشست با اشاره به این‌که ماجرا در دفترچه شهید اسد‌الله قاضی، ماجرای انسانی واقعه‌زده است، گفت: هر قدر از سال‌های جنگ تحمیلی فاصله می‌گیریم، نگاه نویسندگان از حالت آرمانی و افق اعلای نظری به واقعیت نزدیک می‌شود و همین است که به مرور کتاب‌ها قطور‌تر شده و از قطع رقعی به قطع وزیری تبدیل می‌شوند.

این پژوهشگر حوزه دفاع مقدس ادامه داد: آن چه در این کتاب و این نوع کتاب‌ها مهم است، نقاط تقاطع روایت‌هاست؛ موارد هم‌‌پوشانی و اشتراک در زاویه دید و رویداد‌ها. زمان و نقش روایت‌های این کتاب ماخوذ از سیاق زبانی و روایی آقای قاضی است بدون آن‌که بخواهد تصرف خلاقانه‌ ادبی انجام دهد. آقای قاضی نخواسته با نثر جلوه‌گری کند و از زبان سرراستی بهره گرفته است.

وی با اشاره به یکی از نقاط قوت این کتاب، توضیح داد: بحث از منزلی آغاز می‌شود که در آن رابطه پدر، مادر، برادر و دوستان به نمایش گذاشته شده است و نشان می‌دهد که خانواده‌ها چگونه با جنگ مواجه می‌شوند. یکی دیگر از نقاط قوت در کتاب، نحوه یافتن راویان است. نویسنده از شیوه‌های بسیار متنوعی برای یافتن راویان و مصاحبه با آن‌ها بهره جسته است. هنوز عده‌ای از جبهه رفتگان تمایلی به بازگویی خاطراتشان ندارند.

کمری ادامه داد: تعدادی اسم در این کتاب است که گویاسازی نشده است. اعتقاد من این است که وقتی اسم، مکان، زمان و رویداد و واقعه در آن می‌آید، یک شبکه و شاکله را شکل می‌دهد که اگر درست معرفی شوند، یک متن متحدی را جلوی روی مخاطب می‌گذارد. این اتفاق اگر درباره همه مستندات مکتوب بیفتد، اتفاق بزرگی است. انشاءالله در چاپ بعد این موارد نیز در کتاب رعایت شود. کاری که قاضی انجام داد، نگارش اثری مستند ادبی، فرهنگی و تا حدود زیادی مبتنی بر مطالعه یک بازمانده از سندی تاریخی است. سندی که ذیل عنوان اسناد خانگی جنگ دسته‌بندی می‌شود.

خلق یک روش تازه بیان روایت
سید مرتضی قاضی در این برنامه با اشاره به کتاب‌های «حرمان هور»، «نامه‌های فهیمه»، «کنار رود خین»، «بمو»، «دوران به روایت همسر شهید»، «سفر جنوب»، «پایی که جا ماند»، «بلورچی»، «روز‌نوشت حسن باقری» و «ر» به عنوان نمونه‌هایی از به کارگیری اسناد خانگی جنگ تحمیلی در آثار گفت: در مسیری که داشتم، نمونه‌ای نیافتم که بخواهم اثرم را مبتنی بر آن قالب تدوین کنم. بنابراین، احساس کردم که باید طرحی جداگانه بنویسم. به عنوان یک «نمونه» بر کتاب «عملیات فریب» کار کردم.

زندگی تازه یک سند جنگی
فرانک جمشیدی نیز اظهار کرد: این کتاب را که می‌خواندم از خود پرسیدم اگر واقعه‌ای بخواهد زنده بماند، نیازمند چیست؟ با خود گفتم نیاز به روایت دارد. اما بعد، به این نتیجه رسیدم که نیازمند یک «روش» است. کتاب «عملیات فریب» روش خاصی را برای بیان روایت ابداع کرد که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. برداشت خاصی از اندیشیدن نیز در این کتاب به چشم می‌خورد.

وی تاکید کرد: نگارنده جزئیاتی را در برابر خوانندگان قرار می‌دهد. سندیت مساله نگارنده بوده است. فرمی که روایت شده است، روایت تازه‌ای از سند است و در واقع زندگی تازه‌ای از یک سند با روایت تازه آغاز شده است.

وفاداری برادر شهید
گلعلی بابایی نیز در این برنامه گفت: وفاداری برادر شهید و سلیقه ویژه نگارنده در نوع نگارش و صفحه‌بندی، جای قدردانی و تشکر دارد. از کتاب‌هایی که آرزو دارم به زودی منتشر شود، کتاب خاطرات شهید صالحی است. امید‌وارم این کتاب به زودی منتشر شود و پرده از بسیاری ابهامات بردارد.

وی از کتاب خاطرات هاشمی رفسنجانی، به عنوان نمونه‌ای از اسناد معتبر خانگی یاد کرد و گفت: به طور کل، یادداشت‌های روزانه و دست‌نوشته‌ها، جزو معتبر‌ترین اسناد خانگی هستند که می‌توان از خلال آن ابهامات جنگ را زدود.

داستانی پر از رمز و راز
معصومه رامهرمزی نیز در این برنامه با اشاره به این‌که در کتاب «عملیات فریب» رد پای خاطره‌گویی، خاطره‌نگاری، تاریخ‌شفاهی، داستان، قصه و... را می‌بینیم، افزود: این کتاب قصه‌ قشنگی دارد. قاضی، فارغ از دغدغه‌های جنگ، یک سناریو نوشته است و قصه‌ای پر از تعلیق و رمز و راز در این کتاب خواندنی شده است که مخاطب مشتاق به گشودن رمز آن است.

وی یادآور شد: قاضی کوشید دفترچه‌ای را که ممکن بود هیچ وقت خوانده نشود، برای مخاطب جذاب و خواندنی کند. این کتاب نه فقط برای امروز، بلکه برای آیندگان نیز جالب توجه و جذاب خواهد بود.